فناوری انقلابی که تجربه تماشای فیلم در سینما را متحول کرد/ عکس

احتمال اینکه تاکنون در سینماهای IMAX فیلم تماشا کرده باشید، آن‌چنان زیاد نیست؛ اما احتمالا حداقل چند باری نام آن را شنیده‌اید یا در مشخصات فیلم‌های سینمایی لوگوی IMAX را مشاهده کرده‌اید. IMAX اغلب با ادعاهای بازاریابی مبنی‌بر عمیق‌ترین تجربه‌ی تماشای فیلم با پرده‌های نمایش بزرگ‌تر از حد معمول و حداکثر کیفیت در صدا و تصویر، معرفی می‌شود. قیمت بلیط سینماهای IMAX نیز بیش از سینماهای عادی است. IMAX چیست و چگونه از یک فرمت مخصوص موزه‌ها به یکی از گزینه‌های تماشای فیلم در اکثر مجموعه‌های سینمایی در سرتاسر جهان تبدیل شد؟

تعریف و مشخصات IMAX

کریستوفر نولان یکی از کارگردان‌هایی است که اعتقاد زیادی به IMAX و توانایی‌های آن دارد. او ابتدا برخی از فیلم‌های خود را در سینماهای IMAX به نمایش گذاشت و به‌مرور برای فیلم‌برداری اکثر آثار خود از تجهیزات این برند استفاده کرد. چرا باید یک کارگردان مشهور به فرمت خاص سینمایی علاقه پیدا کند؟ پیش از جست‌وجو برای یافتن پاسخ سؤال، ابتدا مشخصات کلی و تعارف IMAX را بررسی می‌کنیم.

IMAX شرکتی فعال در صنعت سینما است که دوربین‌های مخصوص با رزولوشن بالا دارد. فرمت فایل، پروژکتورها و حتی سالن‌های سینمای IMAX نیز اختصاصی هستند. نام شرکت، اغلب فرمت فیلم و تجربه‌ی تماشای آن در سینماهای مخصوص‌به‌خود را یادآور می‌شود. تفاوت سالن‌های سینمای IMAX با سالن‌های عادی اساساً به ابعاد پرده‌ی نمایش و ابعاد و چینش صندلی سالن اصلی سینما مربوط می‌شود.

نکته‌ی مهم چیدمان و طراحی که در سالن‌های IMAX دیده می‌شود، استفاده از بلندگو پشت پرده‌ی نمایش است. در سالن‌های IMAX طراحان صدا و سیستم‌های صوتی تخصصی برای ایجاد صدایی بی‌نظیر و قوی با هم همکاری می‌کنند. آیمکس از سیستم صدای فراگیر ۱۲ کاناله برای جلوه‌های صوتی واقعی استفاده می‌کند. همچنین چینش صندلی‌ها به‌نوعی انجام می‌شود تا تماشاچی صرف‌نظر از محل نشستن، تجربه‌ای کاملا روبه‌روی شخصیت فیلم داشته باشد. کیفیت تصویر در سینمای IMAX در حداکثر ممکن قرار دارد، چون از فیلم‌های ۷۰ میلی‌متری برای ضبط فیلم‌های مخصوص IMAX استفاده می‌شود.

ابعاد عظیم پرده‌ی نمایش یکی از خصوصیت‌های اصلی سینماهای IMAX محسوب می‌شود. اندازه صفحه نمایش‌ها می‌تواند ۱۸ × ۲۴ متر باشد. ابعاد بزرگ‌ترین صفحه‌نمایش آی‌مکس در لئونبرگ آلمان ۲۱ × ۳۸.۸ متر است. این سالن بزرگ‌ترین سالن تئاتر IMAX در جهان است که ۸۱۴.۸ متر مربع وسعت دارد. همین طول و عرض غیرمرسوم باعث می‌شود تا فیلم‌های ضبط‌شده مخصوص IMAX نیز نسبت ابعاد ۱.۴۳:۱ یا ۱.۹:۱ را داشته باشند.

سینماهای IMAX دارای یک گنبد بزرگ مدور و یک صفحه تخت هستند. بنابراین می‌توانید جوری از جلوه‌های واقعی فیلم‌ها لذت ببرید که انگار واقعاً در فیلم حضور دارید. برای ارائه این تصور باورنکردنی، سالن‌های آی‌مکس باید از فناوری‌ها و دوربین‌های قدرتمند استفاده کند. یکی دیگر از مزایای این سینماها این است که می توانید فیلم را از زاویه دید وسیع‌تری ببینید. با این عملکرد خاص می‌شود تصویر را از همه زوایا مشاهده کرد.

ابعاد فیلم، دوربین‌ها و پروژکتورهای IMAX در مقایسه با فیلم‌ها و تجهیزات مرسوم بسیار بزرگ است. دوربین‌های شرکت سنگین و پر سروصدا هستند، اما درعوض فیلم را با رزولوشن ۱۲K-18K ضبط می‌کنند. فیلم‌های موجود در دوربین‌ها و پروژکتورها نیز برخلاف ساختار مرسوم عمودی، به‌صورت افقی قرار دارند.

تاریخچه IMAX

همه چیز از زمانی شروع شد که گروه کوچکی از فیلمسازان تجربی کانادایی گرد هم آمدند تا تأسیسات یک فیلم مالتی اسکرین را در نمایشگاه EXPO ’67 در مونترال تولید کنند. این تأسیسات بخشی از رقابتی بود که برای ایجاد اولین تجربه اکران فیلم با صفحه نمایش واقعاً بزرگ به نمایش درآمد. این کار یک چالش بزرگ فناوری بود که سازندگان آن را با همگام‌سازی ۹ پروژکتور با هم انجام دادند.

چند فیلم‌ساز کانادایی به‌نام گریم فرگوسن، رومن کرویتر و رابرت کر به‌همراه مهندسی به‌نام ویلیام شاو، ایده‌های اولیه‌ی توسعه‌ی فرمت فیلم در ابعاد بزرگ را بررسی می‌کردند. آن‌ها از روند ساخت فیلم The Labyrinth برای جشنواره Expo 67 در مونترال کانادا الهام گرفته بودند و همچنین در مسیر توسعه‌ی خود، فرمت‌های قبلی فیلم مانند VistaVision را در نظر داشتند. پس از موفقیت در این پروژه، تیم جاه‌طلبی که قرار بود روزی شرکتی را به نام IMAX راه‌اندازی کند، با سوال دیگری مواجه شد: آیا راه بهتری وجود نداشت؟

پاسخ، مثبت بود؛ اما قبل از رسیدن به آنجا باید با چالش‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کردند. بنیان‌گذاران شرکت ابتدا با ساختاری ساده، ایده‌ی خود را در ساخت و پخش فیلم‌ها آزمایش کردند. آن‌ها از یک دوربین و یک پروژکتور برای ساخت فیلم‌های اولیه استفاده می‌کردند. فیلم‌های کوتاهی که مخصوص جشنواره‌های فیلم ساخته می‌شدند.

در طی سه سال، فناوری IMAX متولد شد و دوربین حماسی، پروژکتور و سیستم صفحه نمایش گنبدی آن در غرفه فوجی در نمایشگاه EXPO ’70 در اوزاکای ژاپن به نمایش درآمد. اولین فیلم IMAX به‌نام Tiger Child هم برای همین جشنواره‌ی ساخته و پخش شد.

IMAX تا سال‌ها برای تولید و نمایش فیلم‌های مستند استفاده می‌شد

تصمیم گرفته شد که معرفی اولیه IMAX به عموم در مکان‌های خاصی صورت بگیرد. ازاین‌رو تئاترهای هدفمندی طراحی شدند و در موزه‌ها، مراکز علمی و برخی از مقاصد تجاری نمادین قرار گرفتند. Cinesphere اولین سیستم پروژکتور دائمی IMAX در انتاریو پلیسِ تورنتو بود که در سال ۱۹۷۱ نصب شد و همچنان کار می‌کند.

جشنواره‌ی Expo ’74 در اسپوکان واشنگان، اولین رونمایی رسمی از سالن سینمای IMAX بود که بدون وابستگی به شرکت‌های سالن سینمای دیگر، خود را به جامعه‌ی فیلم و سینما معرفی کرد. از آن زمان، شرکت کارش را به‌صورت مستقل ادامه داد.

IMAX که هرگز یک شرکت راکد نبود، به زودی با اختراع فناوری جدید از جمله IMAX Dome و IMAX 3D گسترش بیشتری یافت. IMAX Dome با کمک لنز چشم ماهی، تصاویر را روی سقف سالن گنبدی آیمکس می‌انداخت تا مخاطب را در میدان دید ۱۸۰ درجه‌ای قرار دهد که او را احاطه کرده است.

IMAX در سال ۱۹۹۴، تقریباً همان زمانی که شرکت شروع به مشاهده پتانسیل رشد در محتوای هالیوود کرد، عمومی شد. اگر IMAX می‌توانست مستندهایی با چنین قدرت خارق‌العاده‌ای بسازد، چرا نمی‌توانست همین کار را برای فیلم‌های لایو اکشن انجام دهد؟

پیش از قرن ۲۱، سالن‌های سینمای IMAX سالن‌هایی مستقل و خاص و محدود بودند یا به‌عنوان بخشی از یک موزه فعالیت می‌کردند. شرکت چند سالن سینما را به صورت مالتی‌پلکس‌ در سراسر آمریکای شمالی ساخت (از جمله اولین سالن در میدان لینکلن شهر نیویورک)، اما مدل تجاری جاه‌طلبانه جدید به زودی با مشکل مواجه شد؛ زیرا همچنان اکثریت فیلم‌هایی که روی صفحه‌های آی‌مکس نمایش داده می‌شدند را گریم فرگوسن و رومن کرویتور، دو تن از بنیانگذاران IMAX، تولید می‌کردند. آن‌ها و تعداد انگشت‌شماری دیگر از تولیدکنندگان IMAX نتوانستند به اندازه کافی فیلم IMAX بسازند تا تمام شکاف‌های موجود در مالتی‌پلکس‌ها را پر کنند. و البته تا زمانی که سالن‌های بیشتری ساخته نمی‌شد، هالیوود فیلم‌های IMAX نمی‌ساخت. اینجا بود که IMAX با مسئله کلاسیک «مرغ و تخم مرغ» روبه‌رو شد.

برای حل این مشکل IMAX یک فناوری جدید انقلابی به نام DMR یا Digital Re-Mastering را اختراع کرد. DMR روند تبدیل فیلم قدرتمند هالیوودی به فیلم پرفروش IMAX را هموار کرد. این اختراع به IMAX اجازه داد تا با کارگردانان روی ده‌ها روش برای بهبود یک فیلم کار کند و بتواند تقریباً در هر فریم به تغییر اشباع، کنتراست، روشنایی و بهبود متغیرهای دیگر بپردازد. این بدان معنا بود که استودیوها از آن پس می‌توانستند هیجان‌انگیزترین فیلم‌های خود را به فیلم‌های هیجان‌انگیزتر IMAX تبدیل کنند. اولین فیلمی که از این تکنیک استفاده کرد آپولو ۱۳ (Apollo 13) بود که ماه‌ها پس از اکران اولیه فیلم با تحسین فوق‌العاده‌ای روبه‌رو شد. پس از آن فیلم‌های جذاب هالیوود با IMAX شکوفا شد.

آیمکس به گسترش تکنولوژی و نوآوری‌هایش در عرصه سینما ادامه داد و ویژگی‌های جدیدی مانند پروژکتور سه‌بعدی، دیجیتالی، لیزری و DMR و واقعیت مجازی را معرفی کرد.

امروزه IMAX در سراسر جهان گسترش یافته است. طبق داده‌های IMAX، حدود ۱۷۰۰ سالن سینمای آی‌مکس در ۸۰ کشور در سراسر جهان وجود دارد که این روند رو به افزایش است. سیستم‌های پخش دیجیتال و صدای جدید آن، همراه با فیلم‌های بلاکباستر روبه‌رشد که «اوپنهایمر» اثر کریستوفر نولان، جدیدترینشان است، به گسترش سریع شبکه IMAX در بازارهای معتبری مانند آمریکای شمالی، اروپای غربی و ژاپن و همچنین بازارهای نوظهور مانند چین و روسیه دامن می‌زند

آی مکس در کارنامه خود افتخار همکاری با شرکت‌های بزرگی چون والت دیزنی، وارنر بروز و کارگردانانی مانند کریستوفر نولان، جیمز کامرون، تیم برتون و مایکل بی را دارد. آی مکس تاکنون فیلم‌های معروف و پرطرفدار زیادی مثل آواتار، شوالیه تاریکی، اونجرز، اینتراستلار، تلماسه و … را به نمایش گذاشته است.

شرکت IMAX برای رسیدن به چشم‌اندازی که در ابعاد بزرگ پرده‌ی نمایش متصور شده بود، به نوآوری نیاز داشت. نوآوری و توسعه‌ی فناوری‌های جدید، از همان ابتدا به ماهیت اصلی شرکت تبدیل شد. فرمت ۷۰ میلی‌متری مورد استفاده در دوربین‌های IMAX، با فرمت‌های عادی ۷۰ میلی‌متری تفاوت دارد. در فرمت‌های مرسوم، در هر برش فیلم دوربین، پنج سوراخ در طرفین دیده می‌شود. فیلم‌های دوربین IMAX ساختاری متفاوت دارند و در هر برش، شاهد ۱۵ سوراخ در بالا و پایین فیلم هستیم.

فیلم‌های عظیم ۷۰ میلی‌متری IMAX در دوربین‌های بزرگ ضبط می‌شدند که در هر بار فیلم‌برداری امکان ضبط ۳۰ ثانیه تا دو دقیقه فیلم ۱۲K را دارند. به همین دلیل، فیلم‌هایی که با تجهیزات سنتی IMAX فیلم‌برداری شده بودند، اغلب کمتر از یک ساعت زمان داشتند. البته فیلم‌های غیر IMAX نیز که با نوار فیلم‌های سنتی استفاده می‌شدند نیز اغلب زمانی بیشتر از یک ساعت نداشتند.

با استفاده از دوربین‌ها و نوارهای فیلم بزرگ، باید پروژکتورهای بزرگ هم برای نمایش فیلم‌ها استفاده شود. پروژکتورهایی که باز هم با تجهیزات مرسوم تفاوت دارند و نوار فیلم را به‌صورت عمودی پخش می‌کنند. این پروژکتورها از لامپ‌های خاص منحنی زنون استفاده می‌کنند که حساسیت بسیار بالایی هم دارند و باید با دقت بسیار زیاد، حمل شوند.

۵۸۵۸