شناسایی ۴۰۰ کیلومتر مربع پگماتیت جهت اکتشاف لیتیم در استان‌های مختلف

احمد قرایی با بیان این‌که نگاه ویژه به انرژی‌های سبز و دنیای دیجیتال (گذار سبز و گذار دیجیتال) نیازمند تامین مجموعه‌ای از مواد معدنی خام و نیمه‌ساخته است، افزود: خودروهای برقی، ذخیره انرژی، انرژی‌های تجدیدپذیر، صنایع الکتریکی و الکترونیکی، پهپادها و چاپگرهای سه بعدی نیازمند موادی هستند که به اندازه کافی وجود ندارد و یا تاکنون به صورت عمده استخراج و فرآوری نشده‌اند.

به گفته وی، در دهه‌های پیشین قیمت نفت به‌طور عمده متأثر از مسائل سیاسی و ژئوپلیتیک و قیمت فلزات تحت‌تأثیر تقاضا بود اما در سال‌های جاری و به احتمال زیاد در آینده نزدیک رفتار مواد بحرانی، مشابه نفت در گذشته خواهد شد.

معاون اکتشافات معدنی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور خاطرنشان کرد: برای امنیت اقتصادی، امنیت دفاعی و توسعه صنایع راهبردی نوظهور نگاه ویژه به شناسایی این عناصر بر اساس پتانسیل‌ها، اقلیم و اهداف توسعه‌ای کشور و همچنین بررسی ظرفیت‌های اکتشافی و مناطق مستعد کانی‌سازی آنها از ساختگاه زمین‌شناسی و متالوژنی کشور حائز اهمیت بوده که این امر جزو وظایف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور است.

وی با تاکید بر این‌که یکی از مواد معدنی بحرانی در میان عناصر مورد نیاز برای باتری‌های خودروهای برقی لیتیم محسوب می‌شود، تصریح کرد: روند رو به رشد تقاضای جهانی جهت استفاده از باتری‌های لیتیومی در خودروهای الکتریکی باعث شده تا طبق پیش‌بینی‌ها مصرف این فلز تا سال ۲۰۲۵ و ۲۰۳۰ به ترتیب ۳ برابر و ۶ برابر میزان فعلی برسد.

قرایی با اشاره به این‌که بررسی وجود منابع و ذخایر این فلز در کشور در حال حاضر از اهمیت بالایی برخوردار است، افزود: به طور عمده لیتیوم در دنیا از سه تیپ ذخایر شورابه‌ای، نهشته‌های رسی و تبخیری‌های دریاچه‌ای و پگماتیت‌ها تولید و استخراج می‌شود.

به گفته وی، ذخایر شورابه‌ای نیز  به سه گروه شورابه‌های قاره‌ای (شورابه‌های کشورهای بولیوی، آرژانتین، شیلی و چین)، شورابه‌های ژئوترمال( واقع در سالتون کالیفرنیا) و شورابه‌های حوضه‌های نفتی تقسیم‌بندی می‌شوند و از سویی ذخایر رسوبی ۸ درصد تولید لیتیوم را در برداشته و در قالب نهشته‌های رسی و تبخیری‌های دریاچه‌ای جای می‌گیرند.

معاون اکتشافات معدنی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با بیان این‌که ذخایر پگماتیتی لیتیوم بخصوص در سالیان اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند، گفت: پگماتیت‌ها از نظر کانی‌سازی به دو نوع LCT  و NYF تقسیم بندی می‌شوند که پگماتیت LCTمنبع یک سوم تولید جهانی لیتیم، بیشتر تانتالیوم و تمامی سزیم است.

قرایی با بیان این‌که استرالیا در زمینه ذخایر پگماتیتی لیتیوم پیشتاز بوده، تصریح کرد: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران نیز از پایان دهه ۸۰ شمسی به واسطه همکاری با کشور بولیوی در زمینه شناسایی، اکتشاف و مطالعات فرآوری کفه نمکی ایونی و پس از آن بررسی اولیه و شناسایی نواحی مستعد لیتیم در ایران فعالیت کرده است.

وی با اشاره به این‌که در این مرحله محیط‌های مناسب کانی‌سازی لیتیم در تیپ‌های مختلف پگماتیتی، رسوبی و شورابه‌ای جهت انجام فعالیت‌های اکتشافی شناسایی شد، افزود: همچنین شورابه‌های میادین نفتی می‌تواند حاوی لیتیم باشد که در این زمینه نیز توافقاتی جهت توسعه فعالیت‌ها با شرکت ملی نفت صورت گرفته است.

به گفته معاون اکتشافات معدنی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور نزدیک به ۴۰۰ کیلومترمربع سنگ‌های پگماتیتی در ایران شناسایی شده که بیشتر پوشش آنها در استان‌های خراسان جنوبی، یزد، سیستان و بلوچستان، اصفهان، زنجان، مرکزی، خراسان رضوی و همدان است و مطالعات اولیه انجام شده بر روی برخی از این پگماتیت‌ها نشان‌دهنده عیار ۴۰۰۰ گرم در تن در بعضی نقاط است.

وی با اعلام این‌که نقشه محیط‌های مناسب کانی‌زایی لیتیوم رسوبی در ایران تهیه شده، تصریح کرد: مطالعات شناسایی اولیه انجام شده بر اساس داده‌های آنومالی ژئوشیمیایی رسوبات آبراهه‌ای، محدوده‌هایی با عیار ۴۰۰ گرم در تن را مشخص کرده است.

قرایی افزود: حوضه‌های اصلی پلایای ایران شامل ۱۰ حوضه کویر بزرگ، بجستان، اصفهان، یزد، جازموریان، سیستان، قم، زاگرس، دامغان و لوت است که مطالعات زمین‌شناسی و اکتشافی بر روی آنها در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور از سالیان گذشته انجام شده است.

به گفته وی، نکته حائز اهمیت در رابطه با ذخایر لیتیم در نظر گرفتن عیار اقتصادی جهت بهره‌برداری است که با توجه به شرایط فنی و اقتصادی فعلی میزان حداقل عیار ذخایر کانسنگی ۱ درصد، ذخایر رسوبی (رس‌ها) حدود ۱/۰ درصد و ذخایر شورابه‌ای حدود ۱۰۰ ppm است.

معاون اکتشافات معدنی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور مساله مهم دیگر را دسترسی و استفاده از فناوری مناسب برای استحصال این فلز عنوان کرد و گفت: در کنار این موارد جهت راهبری و اجرای پروژه‌های شناسایی، اکتشاف و استحصال، توسعه روش‌های آنالیز شیمیایی استاندارد در آنالیز نمونه‌ها از دیگر چالش‌های اساسی است.

قرایی خاطرنشان کرد: با توجه به نیاز فعلی کشور در خصوص شناخت منابع و ذخایر لیتیوم پیشنهاد می‌شود موارد مربوطه در قالب اجماع نظر نخبگان علمی، دانشگاهی و مشاوران ذیصلاح با محوریت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور و تصویب طرح‌ها در “کمیته مشترک راهبری توافقنامه سه جانبه بخش معدن کشور” در طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی شکل گیرد تا ضمن برنامه‌ریزی دقیق در تمام ابعاد این موضوع از مرحله شناسایی، پی‌جویی، اکتشاف عمومی و تفصیلی و در نهایت مطالعات فرآوری و امکان‌سنجی لیتیم، امکان بررسی پیشنهادها و نظرات نخبگان، شرکت‌های دانش‌بنیان، تدوین برنامه و راهکار اجرایی در خصوص همکاری‌های علمی-فنی در حوزه داخلی و خارجی زیر نظر آن کمیته صورت پذیرد.

وی با تاکید بر این‌که این پیشنهاد در راستای هم‌افزایی نظر مسوولان و متخصصان امر و پرهیز از دوباره‌کاری، اتلاف زمان و منابع مالی و انتخاب متخصصان و مشاوران خبره در حوزه اکتشاف لیتیوم کشور است، گفت: قدر مسلم اجرای این طرح بزرگ ملی و نتایج حاصل از آن می‌تواند در سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی در خصوص ایجاد و توسعه صنایع پیشرفته مرتبط با این فلز بحرانی مفید واقع شود.