کمبود ماشین‌آلات معدنی، بهانه یا خطری جدی؟

در طول هفته‌های اخیر اعتراض فعالان بخش معدن و صنایع معدنی نسبت به کمبود تجهیزات حفاری و اکتشاف و استخراج شدت گرفته است. تمرکز سیاست‌گذاران بر استفاده از توان داخلی برای تامین این نیاز به اعتراض بیشتر فعالان بخش معدن منتهی شده است؛ چراکه معتقد هستند این تجهیزات داخلی نیز عموما وارداتی هستند و از کیفیت لازم برای رقابت با نمونه‌های مشابه خارجی، برخوردار نیستند. فارغ از آنکه هربخش چه میزان اطلاعات صحیح می‌دهد باید اقرار کرد بخش معدن ما درگیر نبود استراتژی و تصمیم‌گیری واحد شده و هم‌زمان کشورهای همسایه در حال گرفتن گوی سبقت از ما هستند. درواقع آینده فعالیت در حوزه معدن به شدت تهدید می‌شود.

رشد ۵.۸ درصدی تولید فولاد ایران

انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران آمار تولید فولاد در دوره ۱۱ ماهه نخست امسال را منتشر کرد، تولید فولاد میانی در ۱۱ ماهه امسال نسبت به دوره مشابه سال قبل افزایش ۵.۸ درصدی و تولید آهن اسفنجی افزایش ۸.۸ درصدی داشته است. بر اساس گزارش آماری انجمن فولاد در ۱۱ ماهه امسال، تولید فولاد میانی (بیلت و بلوم و اسلب) به ۲۹ میلیون و ۳۳۴ هزار تن رسید.

در ۱۱ ماهه امسال، تولید تیرآهن با افزایش ۲.۹ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به یک میلیون و ۲۰۹ هزار تن رسیده و تولید میلگرد هم با ۱.۹ درصد کاهش به ۹ میلیون و ۵۳۸ هزار تن رسیده است. تولید نبشی، ناودانی و سایر مقاطع طویل فولادی با کاهش ۹.۳ درصدی همراه بوده است. تولید گندله نیز با افزایش ۶.۶ درصدی به ۵۳ میلیون و ۱۹۹ هزار تن رسید.

با توجه به ظرفیت قابل توجه صنعت فولاد کشور، این رشد تولید خبر مهمی است که حکایت از افزایش بهره‌مندی از ظرفیت تولید و بهبود بهره‌وری در این زنجیره دارد. کاهش محدودیت در تامین انرژی برق و گاز را در سال جاری باید یکی از عوامل رشد تولید فولاد دانست. هرچند باید اقرار کرد این محدودیت‌ها در سال‌های آتی نیز عملکرد این صنعت را همچنان تحت تاثیر منفی قرار خواهد داد.

افزایش ۷ درصدی تولید شمش آلومینیوم

تولید شمش آلومینیوم کشور در بهمن امسال، حدود ۷ درصد افزایش یافت. ۴ شرکت بزرگ آلومینیومی کشور در ماه بهمن، ۵۴ هزار و ۸۹۳ تن شمش آلومینیوم تولید کردند اما شمش تولید شده در بهمن سال گذشته، ۵۱ هزار و ۴۱۶ تن بود. شرکت‌های آلومینیومی از ابتدای فروردین تا پایان بهمن، ۵۸۲ هزار و ۲۰۰ تن شمش آلومینیوم تولید کردند. این رقم در مدت مشابه سال گذشته، ۵۷۹ هزار و ۴۸۵ تن بود که حاکی از افزایش حدود ۲۷۰۰ تنی این محصول است. تولید آلومینیوم در ایران با تکیه بر منابع غنی انرژی توسعه یافته اما این صنعت در قیاس با کشورهای همسایه، آن‌طور که انتظار می‌رفت رشد نکرد.

۷۷۰۰ معدن تعطیل با نیاز ۹۶۰۰ دستگاه ماشین‌آلات

براساس گزارش معاونت معدنی وزارت صمت، ۷۷۰۰ معدن عمدتا کوچک و متوسط در کشور تعطیل هستند که برای راه‌اندازی این معادن به ۹۶۰۰ دستگاه ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی نیاز است، یعنی نیاز هر معدن به ماشین‌آلات برای راه‌اندازی بطور متوسط تنها ۱.۲ دستگاه است. فعالان بخش معدن در سال‌های اخیر همواره نسبت به کمبود ماشین‌آلات گلایه داشته و این موضوع را زنگ خطر تعطیلی معادن عنوان کرده‌اند.

افزایش ۴۲ درصدی تولید ماشین‌آلات معدنی

تولید ماشین‌آلات معدنی در سال ۱۴۰۱، ۳۷۰۰ دستگاه بوده است،؛ میزان تولید این ماشین‌آلات در ۱۱ ماهه سال ۱۴۰۲، برابر ۴۲ درصد افزایش یافته است. سید محمد موسوی، معاون صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: امکانات شرکت‌هایی همچون هپکو و امثالهم سال‌ها بی‌استفاده مانده بود.

این آمار در شرایطی مطرح می‌شود که فعالان بخش معدن نسبت به محدودیت ماشین‌های معدنی در کشور گلایه دارند. در همین حال معتقد هستند ماشین‌آلات معدنی ساخت داخل قابلیت رقابت با نمونه‌های مشابه خارجی را ندارند.

واردات ۱۶۷ میلیون دلار ماشین‌آلات معدنی در ۱۰ ماهه امسال

۱۶ شرکت مدعی تولید ماشین‌آلات معدنی بالغ‌بر ۵۰۰ میلیون دلار ارز گرفته‌اند. یکی از این شرکت‌های مدعی تولید، برای ۴۲ دستگاه دامپتراک ۱۰۰ تنی سفارش گرفته اما فقط دو دستگاه را تحویل داده است. در مورد یکی دیگر از ماشین‌آلات معدنی هم ۷۶ دستگاه سفارش گرفته اما فقط یک دستگاه را تحویل داده است. صرفا برای شرکت مس به واردات حدود یک میلیارد دلار ماشین‌آلات بزرگ‌سایز معدنی نیاز است. درمجموع بخش معدن کشور برای حفظ وضع موجود به واردات ۳.۵ تا ۴ میلیارد دلار ماشین‌آلات نیاز دارد. در ۱۰ ماهه امسال تنها ۱۶۷ میلیون دلار ماشین‌آلات معدنی وارد کشور شد.

 ورود موقت مشمول عوارض صادراتی نمی‌شود

در نیمه نخست اسفند ماه امسال بالاخره دولت مصوبه عوارض صادراتی را اصلاح و اعلام کرد. هرچند هنوز هم بسیاری از فعالان معدنی نسبت به این اصلاحیه نیز گلایه‌مند هستند. در حال حاضر به دنبال برگزاری نشست شورای گفت‌وگو با هدف بررسی ابهام به وجود آمده درباره پرداخت عوارض صادراتی برای صدور کالاهای حاصل از ورود موقت، گمرک ایران بخش‌نامه‌ای را ابلاغ کرد که به موجب آن، ابهام به وجود آمده برطرف و اعلام شد صادرات محصولات حاصل از ورود موقت، مشمول عوارض صادراتی نمی‌شود.

افزایش ۱۲‌درصدی صادرات معدنی

بررسی صادرات، واردات و تراز تجاری به تفکیک بخش‌های عمده طی ۱۰ ماهه ۱۴۰۲ حاکی از آن است که تراز تجاری مثبت بخش معدن به لحاظ وزنی و ارزشی است. براساس آمار۱۰ ماهه ۱۴۰۲، صادرات بخش معدن ۱۱۰۶۵‌میلیون دلار به وزن ۵۲۳۸۴‌هزار‌تن بوده‌است. واردات نیز طی این مدت ۵۵۸۷‌ میلیون دلار به وزن ۴۰۵۶‌هزار‌تن بوده‌است. براین اساس تراز تجاری بخش معدن د ر۱۰ ماهه امسال، ۵۴۷۸‌ میلیون دلار و به لحاظ وزنی ۴۸۳۲۸‌هزار‌تن و مثبت است. با توجه به ظرفیت قابل توجه تولید در اغلب حلقه‌های معادن و صنایع معدنی کشور، صادرات تنها گزینه برای تداوم تولید و استفاده از ظرفیت‌های نصب شده در کشور است. صادرات به‌منزله اشتغالزایی، توسعه، ارزآوری و بهبود شرایط اقتصادی کشور است. هرچند نباید فراموش کرد موانع متعددی تحت تاثیر تحریم، سیاست‌گذاری غلط داخلی و توسعه‌نیافتگی زیرساخت‌های کشور در مسیر صادرات وجود دارد.

ایمیدرو، ۱۶هزار میلیارد ریال صرف توسعه زیربناهای مناطق معدنی کرد

ایمیدرو به‌عنوان یکی از متولیان بخش معدن وظیفه سرمایه‌گذاری برای توسعه زیرساخت‌های بخش معدن و صنایع وابسته به آن را بر عهده دارد. طرح ایجاد زیربناهای لازم در مناطق معدنی از ابتدای امسال تا پایان بهمن ماه بیش از ۱۶هزار میلیارد ریال برای ایجاد، تکمیل و توسعه زیرساخت‌های معدن و صنایع معدنی کشور هزینه صرف کرده است. مابقی هزینه‌های صرف شده از منابع عمومی و حقوق دولتی معادن تامین شده است.

این طرح درحال‌حاضر ۱۶ پروژه راه‌سازی در یازده استان کشور در حال اجرا دارد. طرح ایجاد زیربناهای لازم در مناطق معدنی از سوی دیگر هفت پروژه برق رسانی به طول ۱۴۸.۷ کیلومتر در دست اجرا دارد.

زنگ خطر برای فعالان بخش معدن

در سال‌های اخیر کشورهای حوزه خلیج فارس سرمایه قابل توجهی را به بخش معدن و صنایع معدنی اختصاص داده‌اند، درنتیجه بیم این می‌رود که در آینده نه‌چندان دور، ایران این حوزه مهم اقتصادی را هم به رقبای منطقه واگذار کند. تمام سرمایه‌گذاری معدن و فولاد ایران به ۵۰ میلیارد دلار نمی‌رسد و این درحالیست که عربستان برای رسیدن به ۳ تریلیون دلار، در حال سرمایه‌گذاری ۵۵۰ میلیارد دلاری است. اخیراً کشور عربستان در حوزه اکتشاف، میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری کرده و این درحالی است که ارزش ذخایر معدنی ایران به اندازه یک تریلیون دلار است. در واقع عربستان حدود ۱.۲ تریلیون دلار ارزش مواد معدنی دارند و با این سرمایه‌گذاری‌ها قصد دارد ارزش آن را به ۳ تریلیون دلار برساند.

افزایش حفاری اکتشافی ایمیدرو به بیش از ۴۶۰ هزار متر

حجم عملیات حفاری اکتشافی ایمیدرو طی ۱۰ ماهه ۱۴۰۲، به بیش از ۴۶۰ هزار متر رسید. احمد فتاحی مجلج با بیان این مطلب گفت: ایمیدرو با هدف توسعه ذخایر اکتشافی، افزایش حفاری‌های اکتشافی را در برنامه خود قرار داده و ازاین‌رو، شرکت‌های تحت پوشش ایمیدرو حجم حفاری‌های اکتشافی را از ابتدای فروردین تا پایان دی، به ۴۶۷ هزار متر حفاری رساندند.

وی ادامه داد: میزان عملیات حفاری ایمیدرو در سال ۱۴۰۰، حدود ۱۷۰ هزار متر و در سال ۱۴۰۱ حدود ۳۰۰ هزار متر بود. پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۴۰۲، حجم عملیات حفاری اکتشافی به حدود ۵۰۰ هزار متر برسد. مجموع میزان حفاری اکتشافی در کشور ما طی تمام سال‌های گذشته به ۵ میلیون متر می‌رسد. درحالی‌که کشورهای معدنی دنیا سالانه نزدیک به همین مقدار، حفاری می‌کنند. بنابراین انتظار می‌رود با ارتقا سطح حفاری اکتشافی در کشور، سهم معادن در اقتصاد افزایش یابد. هرچند تحقق این خواسته نیازمند تامین تجهیزات نوین است.

تکمیل مطالعات اکتشافی اولیه ۱۰ پهنه

فتاحی مجلج بابیان اینکه مطالعات اکتشافی مراحل شناسایی و پی‌جویی در ۱۰ پهنه اکتشافی واگذارشده به ایمیدرو انجام شده، افزود: تا پایان ۱۴۰۲، نسبت به معرفی محدوده‌های امیدبخش و آزادسازی یک پهنه اکتشافی سیلیس واگذارشده به ایمیدرو در نیمه دوم امسال، (به مساحت ۳۳۶۸ کیلومترمربع) اقدام خواهد شد. مدیر اکتشاف ایمیدرو خاطرنشان کرد: طی ۱۰ ماهه امسال، ۶۱ پروانه اکتشافی به نام ایمیدرو دریافت شده و ۲۰ پروانه اکتشافی نیز تعیین تکلیف شده است. این دست اقدامات به ارتقا سطح معادن در اقتصاد منتهی خواهد شد، هرچند باید سایر پیش‌نیازهای موردنیاز نیز تامین شود.